Watererfgoed uitgelicht

Gemalen, molens, dijken en sluizen vertellen het verhaal van de strijd tegen het water. Ontdek meer over deze monumenten.

  • De Nieuwendam bij Assendelft

    Graaf Willem V van Holland (1330-1389) gaf in 1357 toestemming om het Kromme IJ af te sluiten met een dam tussen de dijken om Uitgeest en Assendelft.

  • Gemaal Zeevang

    Gemaal Zeevang en de naastgelegen oude machinistenwoning werden eind 19e eeuw gebouwd in opdracht van het polderbestuur Zeevang.

  • Westfriese Omringdijk

    De monumentale Westfriese Omringdijk is achthonderd jaar oud, 126 kilometer lang en al eeuwen lang onze steun en toeverlaat tegen het woeste water.

  • Hazedwarsdijk

    De geschiedenis van de Hazedwarsdijk gaat terug tot de 16de eeuw. Het was toen een belangrijke dijk voor het dorp Petten.

  • Spreeuwendijk bij Petten

    Je zou het niet zeggen, maar de Spreeuwendijk was ooit een belangrijke zeewering. De dijk moest het geweld van de Noordzee trotseren.

  • De Hargermolen

    De markante Hargermolen ten zuiden van Petten werd tweemaal door brand getroffen, maar beide keren weer keurig gerestaureerd.

  • Poldermolen de Woudaap, Krommeniedijk

    Hotze de Roos noemde de poldermolen in zijn befaamde Kameleonreeks naar de Noord-Hollandse Woudaap, vlakbij zijn woonplaats Krommenie.

  • Gedempte Boerensluis, Krommenieër-Woudpolder

    Deze sluis in de Krommenieër-Woudpolder werd zo vaak gebruikt door de boeren van Markenbinnen dat hij de bijnaam Boerensluis kreeg.

  • Zanddijk Limmen

    De Zanddijk, tussen Egmond-Binnen en Limmen, is een van de oudste dijken van Noord-Holland. De dijk werd al vóór 1100 aangelegd.

  • Gemaal Monnickendam

    Het spiksplinternieuwe gemaal Monnickendam heeft een eeuwenoude historie. Met dit gemaal werd een oud plan uit 1896 eindelijk voltooid.

  • Grenspaal aan de Spreeuwendijk bij Petten

    Deze hardstenen grenspaal is waarschijnlijk rond 1800 geplaatst en markeert de grens tussen de Hondsbossche en Pettemer Zeewering.

  • De Beemster

    In 1999 verkreeg het unieke polderlandschap van de Beemster internationale erkenning door plaatsing op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

  • Gemaal Soeteboom en Hornersluis

    Gemaal Soeteboom aan de Hogendijk in Zaandam is bovenop de oude Hornersluis in de Noorder IJ- en Zeedijk gebouwd.

  • Gemaal Schellinkhout en de Grote Molen

    De Grote Molen en gemaal Schellinkhout illustreren prachtig de ontwikkeling van de bemalingstechniek van wind- naar motorbemaling.

  • Duikersluis Burghorn

    De duikersluis oogt tegenwoordig vredig maar tot in de 20ste eeuw maakten Schagen en Burghorn regelmatig ruzie over de afwatering.

  • Schotbalkenloods De Haukes

    De schotbalkenloods in De Haukes herbergt de schotbalken voor de coupure of doorsteek in de Westerlanderdijk.

  • Peilschaalhuisje Westerland

    Dit eenzame huisje herinnert aan de Zuiderzeewerken, die van het eiland Wieringen een deel van het vasteland van Noord-Holland maakten.

  • Jacob Claessesluis, Zijpersluis

    De Jacob Claessesluis herinnert aan de eeuwenlange strijd tussen de Zijpepolder en het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen.

  • Dieselgemaal Beetskoog

    Dit voormalige stoomgemaal uit 1877 pompte tot 1954 het water uit de polder Beetskoog naar de Schermerboezem. Nu is het een museumgemaal.

  • Dijkpaal Assendelver Zeedijk

    De dijkpaal markeert de grens tussen de Assendelver Zeedijk en de Sint Aagtendijk. De vele bochten in de dijk herinneren aan oude dijkdoorbraken.

  • Gemaal Leemans, Wieringermeer

    Gemaal Lely springt misschien wat meer in het oog, maar gemaal Leemans is het belangrijkste gemaal van de Wieringermeer.

  • Inundatiesluis zuidelijke Beemsterringdijk

    Deze grote inundatiesluis in de zuidelijke ringdijk maakt deel uit van de Stelling van Amsterdam die op de UNESCO werelderfgoedlijst staat.

  • Gemaal Oosterpolder

    Het gemaal Oosterpolder staat op de kruising van de Holenweg en de Schellinkhouterdijk in Hoorn. Het loost overtollig water op het Markermeer. 

  • Steenglooiing Westzaner Zeedijk

    Het 18de-eeuwse stuk steenglooiing onder aan de Westzaner Zeedijk nabij Nauerna herinnert aan de verwoestende paalworm.

  • Grote Sluis Oudesluis

    Ooit beukte bij storm de Zuiderzee tegen de sluisdeuren van de 'Hoge Sluis', de voormalige zeesluis van de Zijperpolder.

  • Schermersluis Nauerna

    De Nauernasche of Schermersluis speelde eeuwenlang een cruciale rol in de afwatering en in de scheepvaart van Noord-Holland.

  • Gemaal 't Leven Zaandijk

    Poldermolen 't Leven liep in 1904 zulke zware schade op dat het polderbestuur besloot de molen te vervangen door ‘eene watermachine met een motor’.

  • Windmotor De Hercules

    Windmotor de Hercules is met zijn afmeting en vorm een opvallende verschijning in het open landschap van de Kalverpolder te Zaandam.

  • Gemaal Meldijk Uitgeest

    Gemaal Meldijk vormt samen met de sluis en de wipbrug een mooi en gaaf bewaard gebleven complex midden in de bebouwde omgeving van Uitgeest.

  • Damsluis Edam

    De monumentale Damsluis heeft een prominente plek in hartje Edam. In 2021/2022 is de sluis grondig gerenoveerd.

  • Hornsluis Lutje Schardam

    De Hornsluis was een van de waterwerken die nodig waren toen het Beemstermeer in de jaren 1608-1612 werd drooggemaakt.

  • Sassluis Enkhuizen

    De monumentale Sassluis uit 1827 is in 2022 voorzien van twee nieuwe sets houten sluisdeuren.

  • Noorder- en Zuidersluis Schardam

    In het dorpje Schardam liggen in de voormalige Zeedijk twee oude sluizen, de Noorder- en de Zuidersluis.

  • Zeesluis Edam

    De Zeesluis wordt niet alleen veel gebruikt door de pleziervaart, maar vormt ook een belangrijke schakel in wandelroutes.

  • Peilschaalpaal Edam

    Deze peilschaalpaal staat tussen de dijk en de oude sluiswachterswoning en toont een belangrijke inscriptie uit de 18e eeuw.

  • Leeghwatermonument, Purmerbuurt

    Een monument uit 1922 herinnert ons aan molenmaker en waterbouwkundige Jan Adriaenszoon Leeghwater.

  • Gemaal Purmer Noord

    Het oudste gemaal van de Purmer is voorzien van de modernste maaltechnieken maar ademt geschiedenis.

  • Noorderpolderhuis

    Het Noorderpolderhuis, ten noorden van Schermerhorn, is een Rijksmonument met een lange en interessante historie.

  • Museumgemaal Wilhelmina

    Gemaal Wilhelmina in de Schermer is sinds 1995 een museum en in de zomermaanden iedere zondag open.

  • Poldermolen de Dog

    Wie wil zien hoe Hollanders eeuwenlang hun voeten droog hielden, moet eens een kijkje nemen bij de Dog in Uitgeest.

  • Poldermolen de Viaan

    De Viaan bemaalt al meer dan vier eeuwen de Bergermeer, maar daarvoor hield hij al de Zijpe droog.

  • De Kathammer of Katwoudermolen

    De Kathammer of Katwoudermolen, ten zuiden van Volendam, is een Rijksmonument uit 1896.

  • Stoomgemaal De Vier Noorder Koggen

    Het oude stoomgemaal De Vier Noorder Koggen uit 1869 is nu in gebruik als Nederlands Stoommachinemuseum.