Watererfgoed uitgelicht

De in 2024 gerestaureerde Uitwateringssluis in de Waddenzeedijk bij de molen Het Noorden was van belang voor maar liefst drie polders.

In het open weidepoldergebied tussen Opmeer en Obdam valt de 15 meter hoge schoorsteen op van het voormalige hulpstoomgemaal van de Kaagpolder.

Gemaal J.C. de Leeuw was het eerste permanente stoomgemaal van het Noorderkwartier. Het bemaalde de Anna Paulownapolder.

Het gemaal Wijdenes Spaans aan de Van Ewijcksvaart is een rijksmonument maar ook nog altijd het voornaamste gemaal binnen de Anna Paulownapolder.

Boezemgemaal de Waakzaamheid in Lutjewinkel, ten zuiden van Kolhorn, houdt de Verenigde Raakmaats- en Niedorperkoggeboezem op peil.

Graaf Willem V van Holland (1330-1389) gaf in 1357 toestemming om het Kromme IJ af te sluiten met een dam tussen de dijken om Uitgeest en Assendelft.

Gemaal Zeevang en de naastgelegen oude machinistenwoning werden eind 19e eeuw gebouwd in opdracht van het polderbestuur Zeevang.

De monumentale Westfriese Omringdijk is achthonderd jaar oud, 126 kilometer lang en al eeuwen lang onze steun en toeverlaat tegen het woeste water.

De geschiedenis van de Hazedwarsdijk gaat terug tot de 16de eeuw. Het was toen een belangrijke dijk voor het dorp Petten.

Je zou het niet zeggen, maar de Spreeuwendijk was ooit een belangrijke zeewering. De dijk moest het geweld van de Noordzee trotseren.

De markante Hargermolen ten zuiden van Petten werd tweemaal door brand getroffen, maar beide keren weer keurig gerestaureerd.

Hotze de Roos noemde de poldermolen in zijn befaamde Kameleonreeks naar de Noord-Hollandse Woudaap, vlakbij zijn woonplaats Krommenie.

Deze sluis in de Krommenieër-Woudpolder werd zo vaak gebruikt door de boeren van Markenbinnen dat hij de bijnaam Boerensluis kreeg.

De Zanddijk, tussen Egmond-Binnen en Limmen, is een van de oudste dijken van Noord-Holland. De dijk werd al vóór 1100 aangelegd.

Het spiksplinternieuwe gemaal Monnickendam heeft een eeuwenoude historie. Met dit gemaal werd een oud plan uit 1896 eindelijk voltooid.

Deze hardstenen grenspaal is waarschijnlijk rond 1800 geplaatst en markeert de grens tussen de Hondsbossche en Pettemer Zeewering.

In 1999 verkreeg het unieke polderlandschap van de Beemster internationale erkenning door plaatsing op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Gemaal Soeteboom aan de Hogendijk in Zaandam is bovenop de oude Hornersluis in de Noorder IJ- en Zeedijk gebouwd.

De Grote Molen en gemaal Schellinkhout illustreren prachtig de ontwikkeling van de bemalingstechniek van wind- naar motorbemaling.

De duikersluis oogt tegenwoordig vredig maar tot in de 20ste eeuw maakten Schagen en Burghorn regelmatig ruzie over de afwatering.

De schotbalkenloods in De Haukes herbergt de schotbalken voor de coupure of doorsteek in de Westerlanderdijk.

Dit eenzame huisje herinnert aan de Zuiderzeewerken, die van het eiland Wieringen een deel van het vasteland van Noord-Holland maakten.

De Jacob Claessesluis herinnert aan de eeuwenlange strijd tussen de Zijpepolder en het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen.

Dit voormalige stoomgemaal uit 1877 pompte tot 1954 het water uit de polder Beetskoog naar de Schermerboezem. Nu is het een museumgemaal.

De dijkpaal markeert de grens tussen de Assendelver Zeedijk en de Sint Aagtendijk. De vele bochten in de dijk herinneren aan oude dijkdoorbraken.

Gemaal Lely springt misschien wat meer in het oog, maar gemaal Leemans is het belangrijkste gemaal van de Wieringermeer.

Deze grote inundatiesluis in de zuidelijke ringdijk maakt deel uit van de Stelling van Amsterdam die op de UNESCO werelderfgoedlijst staat.

Het gemaal Oosterpolder staat op de kruising van de Holenweg en de Schellinkhouterdijk in Hoorn. Het loost overtollig water op het Markermeer. 

Het 18de-eeuwse stuk steenglooiing onder aan de Westzaner Zeedijk nabij Nauerna herinnert aan de verwoestende paalworm.

Ooit beukte bij storm de Zuiderzee tegen de sluisdeuren van de 'Hoge Sluis', de voormalige zeesluis van de Zijperpolder.

De Nauernasche of Schermersluis speelde eeuwenlang een cruciale rol in de afwatering en in de scheepvaart van Noord-Holland.

Poldermolen 't Leven liep in 1904 zulke zware schade op dat het polderbestuur besloot de molen te vervangen door ‘eene watermachine met een motor’.

Windmotor de Hercules is met zijn afmeting en vorm een opvallende verschijning in het open landschap van de Kalverpolder te Zaandam.

Gemaal Meldijk vormt samen met de sluis en de wipbrug een mooi en gaaf bewaard gebleven complex midden in de bebouwde omgeving van Uitgeest.

De monumentale Damsluis heeft een prominente plek in hartje Edam. In 2021/2022 is de sluis grondig gerenoveerd.

De Hornsluis was een van de waterwerken die nodig waren toen het Beemstermeer in de jaren 1608-1612 werd drooggemaakt.

De monumentale Sassluis uit 1827 is in 2022 voorzien van twee nieuwe sets houten sluisdeuren.

In het dorpje Schardam liggen in de voormalige Zeedijk twee oude sluizen, de Noorder- en de Zuidersluis.

De Zeesluis wordt niet alleen veel gebruikt door de pleziervaart, maar vormt ook een belangrijke schakel in wandelroutes.

Deze peilschaalpaal staat tussen de dijk en de oude sluiswachterswoning en toont een belangrijke inscriptie uit de 18e eeuw.

Een monument uit 1922 herinnert ons aan molenmaker en waterbouwkundige Jan Adriaenszoon Leeghwater.

Het oudste gemaal van de Purmer is voorzien van de modernste maaltechnieken maar ademt geschiedenis.

Het Noorderpolderhuis, ten noorden van Schermerhorn, is een Rijksmonument met een lange en interessante historie.

Gemaal Wilhelmina in de Schermer is sinds 1995 een museum en in de zomermaanden iedere zondag open.

Wie wil zien hoe Hollanders eeuwenlang hun voeten droog hielden, moet eens een kijkje nemen bij de Dog in Uitgeest.

De Viaan bemaalt al meer dan vier eeuwen de Bergermeer, maar daarvoor hield hij al de Zijpe droog.

De Kathammer of Katwoudermolen, ten zuiden van Volendam, is een Rijksmonument uit 1896.

Het oude stoomgemaal De Vier Noorder Koggen uit 1869 is nu in gebruik als Nederlands Stoommachinemuseum.