De Hargermolen

Een typisch oudhollands landschap: een poldermolen midden in de weilanden. Ten zuiden van Petten staat aan de Mosterdweg de markante, monumentale Hargermolen. De molen werd in 1976 en 1991 door brand getroffen, maar beide keren weer keurig gerestaureerd.

Harger- en Pettemerpolder

De molen bemaalt de 360 ha grote Vereenigde Harger- en Pettemerpolder. De weidse Harger- en Pettemerpolder is een oude polder met middeleeuws kavelpatroon. De lange geschiedenis van het gebied is mooi terug te zien in de oude dijkjes, opgedeelde stukken grasland en de loop van de talrijke sloten. Door kleiwinning voor de bouw en versterking van de Hondsbossche Zeewering is in de 19e eeuw waarschijnlijk al de waterplas De Putten ontstaan. De zoute kwel die onder de zeewering doorsijpelt komt hier aan de oppervlakte.

'Kaart van de Hondsbossche Zeewering' uit 1890. Op de kaart staan uitgegraven kleiputten aangegeven. Bron: Collectie Regionaal Archief Alkmaar/ PR1007009.

Kaart met de Harriger polder, de Pettemerpolder en de Zijpe-en Hazepolder, 1730. Bron: Westlandsarchief (WAT001020354)

Invasie van 1799

Eind augustus 1799 landde bij Groote Keeten een Engels-Russisch invasieleger om de pro-Engelse stadhouder Willem V weer aan de macht te brengen. Die had vier jaar eerder na een Franse inval het veld moeten ruimen. Om te voorkomen dat de Franse troepen de hoge molens als observatiepost zouden gebruiken, werden vijf poldermolens door de Engelse patrouilles in brand gestoken (waaronder de Harger- en Pettemermolen). Pas in 1803 kregen de Harger-, Pettemer-, Groeter- en Leipolder een lening van 28.000 gulden van Den Haag om de molens te herbouwen. Die lening was niet genoeg. Daarom werd alleen de Hargermolen herbouwd en de bemaling van de Harger- en Pettemerpolder gecombineerd. De twee polders bleven echter bestuurlijk nog zelfstandig tot 1862.

Hargermolen

De Hargermolen werd in 1804 herbouwd door molenmaker A. Latenstein uit Zaandam voor 13.500 gulden. Het is een rietgedekte, achtkante binnenkruier. Dit betekent dat de kap met de wieken van binnenuit worden gedraaid (gekruid). De molen is in 1949 voorzien van het Fauël systeem met steekborden op beide roeden. Hierdoor wordt de luchtstroming om de wieken verbeterd waardoor de molen al bij heel weinig wind kan draaien.

In 1871 werd het scheprad vervangen door een vijzel. De polder bleef tot 1962 uitsluitend op windkracht vertrouwen. In dat jaar is onderin de molen een dieselmotor geplaatst voor de aandrijving van de vijzel om niet langer afhankelijk te zijn van de wind. Aanleiding vormde wateroverlast in 1960. Daarna is de windmolen nog tot omstreeks 1967 zo nu en dan in gebruik is geweest. Sinds 1981 staat naast de molen een elektrische gemaaltje.

Elektrisch gemaaltje naast de Hargermolen. Foto: Colette Cramer

Door de ligging in het open landschap heeft de molen een goede molenbiotoop. Dit betekent dat de molen een goede of vrije windvang heeft en niet wordt gehinderd door bomen of hoogbouw.

In vlammen

Helaas heeft de molen in de 20^ste eeuw ook flink wat te verduren gehad. Bij een zware storm in de nacht van 3 op 4 januari 1976 sloeg de molen op hol en door de wrijving ontstond brand in de kap. Ternauwernood kon worden voorkomen dat de molen totaal afbrandde. De schade was groot. De molen is daarna gelukkig meteen weer hersteld.

Gezicht op de zijkant na de storm in 1976. Bron: Allemolens.nl (documentidentificatie: DIA.4675)

Op 6 februari 1991 sloeg het noodlot weer toe. Ten gevolge van een oververhitte schoorsteenpijp vloog de molen in brand. Door harde oostenwind greep het vuur snel om zich heen. Het houten achtkant heeft deze brand redelijk goed doorstaan. Kap en wiekenkruis waren op hun plaats gebleven. De restauratie was in mei 1992 voltooid, de molenaar keerde terug en de molen is sindsdien weer vaak draaiend te bewonderen.