Inundatiesluis zuidelijke Beemsterringdijk
Inleiding
Deze grote inundatiesluis ligt in de zuidelijke ringdijk tussen Fort aan de Middenweg en Fort aan de Nekkerweg (Fort Resort Beemster). Tussen 1890 en 1891 werd de sluis aangelegd als onderdeel van de Stelling van Amsterdam. De sluis is beschermd als provinciaal monument. En als onderdeel van de Stelling van Amsterdam staat het sinds 1996 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO, sinds 2021 als onderdeel van de Hollandse Waterlinies.
Stelling van Amsterdam
De Stelling werd tussen 1881 en 1914 aangelegd (met aanvullingen tot 1940) als verdedigingslinie rond Amsterdam. De 135 km lange linie bestond uit 46 forten en batterijen, maar ook uit dijken, dammen en sluizen. Voor de forten lagen ruime inundatiezones. ‘Inunderen’ is het bewust onder water zetten. Door een ingenieus systeem kon in een paar dagen het land buiten deze kring 20 tot 30 cm blank worden gezet, net te ondiep om te varen en net te diep voor man en paard.
Inundatiesluis
De inundatiesluis in de ringdijk van de Beemster maakte deel uit de Stelling. Door deze sluis kon bij oorlogsgevaar water uit het Noord-Hollands Kanaal worden ingelaten om het zuidelijk deel van de Beemster te inunderen.
De inundatiesluis bestaat uit een sluisgedeelte in het dijklichaam en aansluitend een komgedeelte in de polder van de Beemster. De sluis is uitgevoerd in metselwerk, gefundeerd op palen en heeft een betonnen vloer. Er zijn zes kokers van ongeveer anderhalve meter breed.
In vredestijd werd de sluis gesloten door twee schotten (met daartussen zand) die samengesteld waren uit opgestapelde schotbalken. Als de balken en zand waren verwijderd, kon de sluis worden geopend door het heffen van de schuiven met behulp van windwerken. Deze zijn inmiddels verwijderd.
Het is nooit de bedoeling geweest de hele Beemster onder water te laten lopen. De dorpen Zuidoostbeemster, Middenbeemster en het gehele noordelijke deel van de polder moesten droog blijven. Om dit te realiseren zijn verschillende wegen opgehoogd, zodat ze konden dienen als waterkering. Bruggen konden worden dichtgezet met schotbalken. Duikers werden met een schuif gesloten. In de Volgerweg is nog zo’n duiker aanwezig.
Inundaties Tweede Wereldoorlog
Hoewel er in het gebied van de Stelling nooit is gevochten, is de Beemster wel twee keer geïnundeerd. In 1940 hebben de Nederlandse strijdkrachten de inundatiesluis opengezet om de inval van de Duitsers te hinderen. Na vijf dagen strijd capituleerde Nederland en kon de polder weer worden drooggemalen.
De tweede keer dat de Beemster onder water stond was in maart 1944. Deze inundatie vond plaats op bevel van de Duitse bezetter en duurde ruim een jaar. Na de bevrijding op 5 mei 1945 werden de gemalen direct weer aangezet en twee weken later was de hele polder droog. Vooral fruittelers hadden enorme schade omdat geen enkele boom de inundatie had overleefd.
Renovatie
Rond 1962 werd de sluis buiten gebruik gesteld en werden de openingen aan de kanaalzijde afgesloten met beton en de sluisgangen volgestort met aarde. Daarna raakte de sluis in verval. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier liet de sluis in 2005 renoveren. De werkzaamheden bestonden uit het verwijderen van grond uit de ontvangstkom direct achter de sluis en het herstellen van het metsel- en betonwerk en het natuursteen. Het Historisch Genootschap Beemster bekroonde dit project in 2007 met de HGB-complimentprijs. In 2022 kreeg de inundatiesluis opnieuw een opknapbeurt: delen van het voeg- en metselwerk werden hersteld.
Extra
- Fietsroute Wormer- en Jisperveld, 27,3 km(externe link)
- Fietsroute: Waterlinieroute, traject Edam-Beverwijk, 43,0 km(externe link)
- Wandelroute: Werelderfgoed in het kwadraat, 17,0 km(externe link)
- Meer informatie over de geschiedenis van de Stelling van Amsterdam(externe link)
- Meer informatie over recreatie en toerisme rond de Stelling van Amsterdam(externe link)