Het gemaal Oosterpolder staat op de kruising van de Holenweg en de Schellinkhouterdijk in Hoorn. Het gemaal zorgt ervoor dat overtollig water uit het gebied van de vroegere Oosterpolder via uitstroomkokers op het Markermeer loost. 

Gemaal Oosterpolder gezien vanuit het zuiden. Foto: Colette Cramer

Oosterpolder

In de omgeving van het gemaal Oosterpolder wordt al sinds 1483 water uit de Oosterpolder, bestaande uit de bannen Hoorn (westzijde), Zwaag (noordzijde) en Westerblokker (oostzijde), naar het Markermeer (toen nog Zuiderzee) gepompt. Tot 1873 ging dat met drie vijzelmolens: de Middelste of Kleine Molen, de Laanmolen en de Dijkmolen.

In opdracht van het Waterschap Oosterpolder werd in 1873 op de locatie van de Middelste molen een stoomgemaal gebouwd. De drie molens werden daarna gesloopt. Het ontwerp van het stoomgemaal was afkomstig van het ingenieursbureau W.C. en K. de Wit, dat in Noord-Holland een groot aantal stoomgemalen bouwde. Het nieuwe gemaal had een capaciteit van 110 kubieke meter water per minuut.

Het oude stoomgemaal. (Bron: www.beeldbank-oudhoorn.nl)

Nieuw gemaal

In 1953 werd het stoomgemaal in opdracht van het Waterschap Oosterpolder in Drechterland vervangen door het huidige elektrische gemaal Oosterpolder. Dit gemaal staat op de plek van de Dijkmolen. Het oude stoomgemaal met schoorsteen ging daarna tegen de vlakte. Het nieuwe gemaal was ontworpen in traditionalistische stijl door het Technische Adviesbureau van de Unie van Waterschapsbonden (Tauw). De gebouwen in deze stijl zijn sober en zonder versieringen uitgevoerd. Typerend voor deze stroming is het gebruik van baksteen en hout en het toepassen van schuine daken.

Marshallhulp

In het gemaal werden twee centrifugaalpompen geplaatst, van fabricaat Worthington. Dit type pomp is na de Tweede Wereldoorlog in grote aantallen uit de V.S. naar Nederland verzonden in het kader van het Marshallhulpprogramma. Beide waren eerder in Zeeland gebruikt. Zij hebben elk een capaciteit van 65 kubieke meter per minuut bij een opvoerhoogte van 3,5 meter.

De twee centrifugaalpompen. (Foto: Colette Cramer)

Omgeving

Bij het gemaal horen een gelijktijdig gebouwde dienstwoning en berging in wederopbouwarchitectuur. Het Waterschap West-Friesland liet in 1975 naast het bestaande gemaal een tweede poldergemaal bouwen. Dit dieselgemaal heeft één pomp met een capaciteit van 130 kuub per minuut en was noodzakelijk vanwege de stedelijke uitbreidingen van Hoorn. Alle pompen zijn geautomatiseerd.

Geheel links de voormalige dienstwoning, in het midden het gemaal Oosterpolder en rechts het oude stoomgemaal. (Bron: www.beeldbank-oudhoorn.nl)

In het kader van de dijkversterking tussen Hoorn en Enkhuizen werden in 2009 de uitstroomkokers van het gemaal door de West-Friese Omringdijk verlengd. In dat jaar kocht de gemeente Hoorn ook de dienstwoning aan voor de sloop ten behoeve van een nieuwe rotonde op de kruising Willemsweg-Holenweg.  Het krooshek aan de achterzijde is in 2021 geautomatiseerd.

Gemaal gezien vanuit het oosten met het nieuwe krooshek en rechts het extra gemaal uit 1975.

Renovatie

De dieselmotor uit 1975 deed dienst tot 2021. Toen werd hij als allerlaatste diesel van het hoogheemraadschap vervangen door een elektromotor. Ook de pomp is vervangen en heeft nu een capaciteit van 190 kuub per minuut.

In het gemaal uit 1953 wordt in 2023 de voorste pomp vervangen (deze vervangt beide pompen) door een nieuwe met een capaciteit van 130 kuub per minuut. De pomp wordt vervangen omdat onderdelen voor de pomp nog slecht verkrijgbaar zijn. De achterste pomp blijft intact, maar wordt buiten werking gesteld en zal alleen tijdens demonstraties worden gebruikt.

Extra

Gemaal Oosterpolder

Sla de kaart over en ga naar de tekstversie van: Gemaal Oosterpolder

Tekstversie

Gemaal Oosterpolder

Adres

Willemsweg 71, 1623 JB, Hoorn, NL