Het graf van dijkgraaf De Geus

Willem de Geus

Als eerste werd in het graf het lichaam van Baafje Akkerman (1818-1863) ter aarde besteld. Zij was de eerste vrouw van Willem de Geus. Hijzelf is hier ook bijgezet en ten slotte volgde in 1895 nog Jacob de Geus Wz. (1872-1895). Jacob was een zoon geboren uit het tweede huwelijk van Willem de Geus met Aaltje Olie. Willem werd in 1874 dijkgraaf van de Schermer en vervulde dit ambt tot zijn overlijden. Bovendien was hij dijkgraaf van de Mijzenpolder tussen Schermerhorn, Rustenburg en Ursem en hoofdingeland van het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen. Dit hele verhaal is keurig in de zware hardstenen zerk gebeiteld:

Boerendijkgraaf

De Geus was een vooraanstaande boer met gezag in de polder. Met zijn vee won hij diverse prijzen op tentoonstellingen. In 1874 werd hij de benoemd tot de eerste boerendijkgraaf van de Schermer. Tot zijn aantreden werd die post altijd bekleed door Alkmaarse grootgrondbezitters. Na zijn benoeming ontving De Geus zoveel felicitaties dat hij niet iedereen persoonlijk kon bedanken. Hij deed dat daarom in een advertentie op de voorpagina van de Alkmaarsche Courant van 1 november 1874. Als dijkgraaf kreeg De Geus te maken met een jarenlange en soms felle discussie over de bouw van stoomgemalen. Alle andere grote polders in de buurt als de Beemster en de Heerhugowaard stapten in de jaren zeventig van de negentiende eeuw gedeeltelijk op stoom over. In de Schermer functioneerde de molenbemaling echter over het algemeen prima. Bovendien was het bestuur bezig met de vervanging van de schepraderen in de molens door efficiëntere vijzels en kostte de bouw en exploitatie van een stoomgemaal een kapitaal. Dat laatste woog zwaar voor de Geus. Hij gaf te kennen: "Een zaak is niet alleen goed, als hij maar hoge kosten vereist." Het vervijzelingsprogramma werd voortgezet en met iedere gemoderniseerde molen werd weer wat wind uit de zeilen van de voorstanders van stoomkracht gehaald. Zo hield de Schermer het op molenbemaling en de wind. Pas in 1925 besloot de polder op moderne elektrische gemalen over te stappen.

Eeuwigdurend recht

Dijkgraaf De Geus is dus niet de eerste de beste. Maar hoe komt het hoogheemraadschap aan dat graf nr. I 0012 op de begraafplaats bij de kerk van Stompetoren? Dat is te danken aan Jacob Posch, een opvolger van De Geus. Posch werd in de 1945 dijkgraaf van de Schermer en was tevens burgemeester van Oterleek, waar Stompetoren deel van uitmaakte. Het graf van zijn voorganger De Geus ging hem kennelijk aan het hart. Minder dan een week voor zijn aftreden als burgemeester op 1 mei 1965 regelde hij dat Waterschap de Schermeer het graf overnam, of beter gezegd het uitsluitend en eeuwigdurend recht om daar lijken te laten begraven. Meteen kocht de polder het onderhoud af, weer voor altijd. Samen kwam dat op 400 gulden. Waterschap de Schermeer fuseerde in 1977 in Waterschap Het Lange Rond. Dat ging op zijn beurt in 2003 op in HHNK en sindsdien is dit waterschap dus eigenaar van het graf. De gemeente Alkmaar, waar Stompetoren nu onder valt, heeft het als ‘bijzonder graf’ aangemerkt. Het hoogheemraadschap overweegt momenteel restauratie van de helaas geknapte zerk.

Extra

De Schermer vormt onderdeel van het Land van Leeghwater. Binnen dit kader is van alles te zien en te beleven. Bovendien wordt in 2025 het 450^ste geboortejaar van de befaamde molen- en polderdeskundige Jan Adriaensz. Leeghwater (1575-1650) gevierd. Zie voor meer info www.inalkmaar.nl/bezoeken/ontdek/land-van-leeghwater en www.inalkmaar.nl/leeghwater-450.

De begraafplaats te Stompetoren is vrij toegankelijk. De kerk is in juli 2024 overgedragen aan de COUP Group, zie voor de daar georganiseerde activiteiten en mogelijkheden www.kerkstompetoren.nl.