Verbetering natte infrastructuur Noordkop

Dit project (kortweg Noordkop) zorgt voor een betere vismigratie en meer diversiteit in vissoorten tussen de Waddenzee, het IJsselmeer en het Noord-Hollandse achterland dat hiertussen ligt. Ook leidt het tot meer verschillende leefgebieden voor de vissen. 

Het project Noordkop richt zich op de Amstelmeerboezem tussen de Spuisluis Oostoever bij Den Helder en de Stontelerkeersluis bij het IJsselmeer. De maatregelen die we nemen zorgen niet alleen voor betere vismigratie en –diversiteit maar dragen ook bij aan een toekomstbestendig waterbeheersysteem. Anders gezegd: de maatregelen helpen om ook de komende jaren de toenemende hoeveelheid water in het gebied goed te regelen. Een toekomstbestendig waterbeheersysteem is van groot belang voor de waterveiligheid in de toekomst.

Wat gaat er gebeuren?

Langs de Waddenkust is de overgang van zout naar zoet water naar het achterland vrij abrupt. Voor veel vissoorten is een geleidelijke overgang belangrijk. Dat gaat deels om vissen die tussen de Waddenzee en het IJsselmeer trekken en deels om vissen die beter gedijen in brak water (een combinatie van zoet en zout). In het project Noordkop lossen we dit op door een ca 14 ha brakke overgangszone te creëren in het Spuikanaal bij Oostoever. Dit kan alleen als we de hoeveelheid instromend zout water goed kunnen beheersen. Te veel zout water heeft onder andere een negatief effect op de landbouw, die afhankelijk is van zoet water. 

Dit beheersen doen we op een aantal manieren: 

  1. Met het huidige Spuicomplex kunnen we zoutwater afvoeren
  2. Met het te bouwen gemaal bij Oostoever kunnen we zoutwater afvoer bij hoog tij
  3. Met de inlaat Stontelerkeersluis kunnen we zoetwater vanuit het IJsselmeer aanvoeren
  4. Met de natuurlijke drempel bij de Balgzandbrug voorkomen we dat het zoute water het zoetwaterbekken van het Amstelmeer nadelig beïnvloedt.  

Dit alles wordt via een geautomatiseerd waterbeheersysteem geregeld. Zo kan in het meest westelijke deel van de Amstelmeerboezem zout worden toegelaten terwijl tegelijkertijd de zoetwatervoorziening voor de landbouw op peil blijft.

Daarnaast maken we het makkelijker voor vissen om bij Gemaal Oostoever en de Stontelerkeersluis te passeren door het aanleggen van twee vispassages. Ook leggen we paai- en opgroeiplaatsen aan in de Amstelmeerboezem voor vissen  en hoogwatervluchtplaatsen in het Amstelmeer voor vogels.

Via deze pagina houden we u op de hoogte van de ontwikkelingen rond de onderdelen van dit project:

  • Gemaal Oostoever
  • Vispassages (Oostoever en Stontelerkeersluis)
  • Vis paai- en opgroeiplaatsen
  • Automatisch waterbeheersysteem
  • Vismonitoring

Realisatie vis paai- en opgroeiplaatsen

Vanaf augustus 2025 is firma Beentjes GWW gestart met de aanleg van vis paai- en opgroeiplaatsen in de Amstelmeerboezem. De werkzaamheden vinden plaats in de rietoevers van het Spuikanaal, Balgzandkanaal, Amstelmeerkanaal en de voorboezem nabij de Stontelerkeersluis. 

De werkzaamheden bestaan hoofdzakelijk uit het vergraven van verlande oevers en het aanbrengen van paalschotbeschoeiingen. De meeste locaties worden vanaf pontons in het water gerealiseerd. Hierdoor ontstaan luwe zones: poelen met verschillende dieptes die jonge vissen beschermen tegen uitspoeling en dienen als rust en paaiplaats voor alle vissen. 

In totaal wordt 2,15 hectare aan vispaaiplaatsen en opgroeizones aangelegd, verspreid over een lengte van 16,5 kilometer. Naar verwachting zijn de werkzaamheden afgerond in het voorjaar van 2026.

Webinar

Op 24 juni 2024 organiseerden we een informatief webinar over het project. 

Webinar bekijken

De vragen die het meest werden gesteld tijdens het webinar en de bijbehorende antwoorden vindt u op de pagina Veelgestelde vragen webinar Noordkop.

Bent u benieuwd hoe vismigratie eruitziet? We leggen het hieronder uit in een korte animatiefilm.

Verbetering vismigratie

Van de maatregelen profiteren twee typen vissen. De zogenaamde getijdemigranten: dit zijn vissen die gebruik maken van opkomend tij om de polder binnen te komen. En de trekvissoorten die een geleidelijke zoet-zout overgang nodig hebben om te acclimatiseren. Voorbeelden zijn de glasaal en de driedoornige stekelbaars. De brakke overgangszone is ook van belang voor vissoorten die jaarrond in de brakke overgangszone leven. Juist deze drie groepen ontbreken op dit moment vrijwel volledig, maar zijn wel belangrijk omdat het voortbestaan van deze vissen ernstig bedreigd wordt. Het gebied functioneert als leefgebied en als doorgang tussen Waddenzee, het Noord-Hollands achterland en het IJsselmeer. Ook zorgen de maatregelen voor een betere bereikbaarheid vanuit het IJsselmeer naar de Amstelmeerboezem en het achterland, en andersom. 

Toekomstbestendigheid Amstelmeerboezem en gemaal Oostoever

Het maatregelenpakket is een investering voor verbetering van de vismigratie. Een bijkomend effect is dat we de toekomstbestendigheid van de Amstelmeerboezem vergroten. In de huidige situatie watert de Amstelmeerboezem af op de Waddenzee via de Spuisluis Oostoever. Daarbij maken we gebruik van de zwaartekracht; het water stroomt de Waddenzee in als het water op het wad lager is dan in de boezem. Er is nu geen gemaal dat actief water uitmaalt vanuit de Amstelmeerboezem. 

Op dit moment is daar ook geen noodzaak voor. Op de langere termijn gaat dit veranderen. Door stijging van de zeespiegel neemt de mogelijkheid af om onder vrij verval het water te spuien. Tegelijkertijd neemt de hoeveelheid af te voeren water toe door steeds meer en intensievere regenbuien. Hierdoor neemt de kans op wateroverlast toe of zal relatief brak water uit het Balgzandkanaal in overlastsituaties afgevoerd moeten worden naar de Schermerboezem. Dit is een risico voor het voldoende beschikbaar houden van zoet water om verzilting tegen te gaan. Met het nieuw te bouwen gemaal en de bijbehorende maatregelen spelen we in op deze toekomstige risico's op wateroverlast en verzilting. Ook geeft het geautomatiseerde waterbeheersysteem betere sturingsmogelijkheden, zodat zuiniger kan worden omgegaan met het zoete water.

Het gemaal wordt ten westen van Spuisluis Oostoever gebouwd en krijgt een vispassage die het voor vissen mogelijk maakt om beide kanten op te migreren. 

Planning

Het project Noordkop is verdeeld in drie fasen: verkenning, planuitwerking en realisatie. Het project bevindt zich op dit moment in de realisatie. In deze wordt gewerkt aan de uitvoering van de maatregelen. 

Gemaal Oostoever is het laatste onderdeel van het project dat uitgevoerd wordt. De oplevering is eind 2028 gepland. Het ontwerp van het gemaal, gemaakt door architectenbureau KBNG, is gereed. De voorbereidingen voor de aanbesteding van de bouw is gereed en succesvol vergund.  

Vergunningen

Alle vergunningen zijn succesvol verleend. 

Met wie werken we samen en wie maken dit project mede mogelijk?

De volgende partijen financieren het project 'Verbetering natte infrastructuur Noordkop': het Waddenfonds, provincie Noord-Holland, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Daarom werken we intensief samen met deze partijen en is afstemming en verantwoording van de projecten naar deze financiers cruciaal. Binnen het project is er contact met belanghebbenden zoals de gemeenten, de Land en Tuinbouw Organisatie, Landschap Noord-Holland en de beroeps-en sportvisserij. 

Het project Noordkop is onderdeel van Ruim Baan voor Vissen 2: een samenwerking van de vier noordelijke waterschappen, Van Hall Larenstein en het Waddenfonds. Deze samenwerking is gericht op verbetering van vismigratieroutes en herstel van de ecologische relatie tussen Waddenzee en het achterland.

Meer weten?

Voor meer informatie over dit project kunt u contact opnemen via ons contactformulier of via telefoonnummer 072  582 8282.