Beleef het waterverhaal tijdens Open Monumentendag
Op zaterdag 13 en zondag 14 september 2025 openen we de deuren van diverse erfgoedlocaties in het hele werkgebied. In totaal worden er dertien molens en gemalen van het hoogheemraadschap opengesteld. De meeste zijn nog steeds in gebruik. Hoogheemraad Klazien Hartog: “Bezoekers krijgen tijdens dit weekend de kans om een kijkje te nemen in de rijke geschiedenis van onze waterwerken.” Een mooie gelegenheid om te ontdekken hoe de waterhuishouding hier al eeuwenlang wordt geregeld. Entree is gratis.
Regio Alkmaar
In de regio Alkmaar kunnen bezoekers terecht bij de Geestmolen (zaterdag), molen De Viaan in Alkmaar (zondag) en de Veenhuizermolen in Heerhugowaard (zaterdag). Daarnaast zijn in Schermerhorn het Museumgemaal Wilhelmina (zondag) en het Noorderpolderhuis (zondag) geopend. Tot slot openen het Defensiegemaal in Egmond aan den Hoef (zondag) en de Noordermolen in Akersloot (zaterdag en zondag).
De machinisten van het Defensiegemaal in Egmond aan den Hoef zetten op zondag de deuren open. Dit bijzondere gemaal is gebouwd in 1939 en zit verstopt in de dijk van de Bergermeerpolder. Het werd destijds aangelegd om het militaire Vliegveld Bergen droog te houden, dat in dezelfde polder was aangelegd. Daarmee had het gemaal niet alleen een waterstaatkundige, maar ook een strategische functie.
Het Defensiegemaal is een zeldzaam voorbeeld van waterbeheer met een militair doel, en dat maakt het extra bijzonder. Tijdens Open Monumentendag kun je het van binnen bekijken, in gesprek gaan met de machinisten en meer leren over de techniek en geschiedenis van deze verborgen parel. Zeker een bezoekje waard!
Zaanstreek-Waterland
In de Zaanstreek-Waterland kunnen bezoekers onder andere terecht bij de Katwoudermolen in Katwoude (zondag) en Gemaal 't Leven in Zaandijk (zaterdag).
De machinisten van gemaal ’t Leven in Zaandijk zetten de deuren op zaterdag 13 september open. Dit karakteristieke gemaal werd gebouwd in 1904 op de plek waar eerder een poldermolen met dezelfde naam stond. Het gemaal ligt aan de Zaan en speelde een belangrijke rol in de bemaling van de polder Westzaan.
Het gebouw is een prachtig voorbeeld van vroeg 20e-eeuwse waterbouwkunde en industrieel erfgoed. In 1916 werd het gemaal omgebouwd tot een elektrisch aangedreven installatie en veel van de originele onderdelen zijn nog steeds aanwezig. Denk aan de authentieke vacuümpomp, de oude elektromotoren en het originele tegelwerk in het interieur.
Noordkop
In de Noordkop kunnen bezoekers terecht bij de Groenveldse molen in Groenveld (zondag), de Grebmolen in Warmenhuizen (zaterdag en zondag) en molen LQ in Burgerbrug (zaterdag).
De Grebmolen is een karakteristieke poldermolen die in 1876 gebouwd werd, nadat zijn voorganger in de nacht van 14 op 15 maart 1876 door blikseminslag was afgebrand. De Grebmolen is gebouwd voor de bemaling van de Grebpolder, een lagergelegen deel van de polder Geestmerambacht. Tot 1925 werd de polder uitsluitend op windkracht drooggemalen. Daarna kreeg de molen hulp van een gemaaltje met een benzinemotor. Tegenwoordig werkt de molen op vrijwillige basis samen met een elektrisch gemaal om het gebied van 162 hectare droog te houden.
Westfriesland
In West-Friesland kunnen bezoekers terecht bij gemaal Beetskoog in Oudendijk (zondag) en bij een pas gerestaureerde sluis in Wognum (zaterdag en zondag).
Gemaal Beetskoog werd gebouwd in 1877 en verving toen twee windmolens die eeuwenlang de polder Beetskoog drooghielden. Het gemaal pompte het water uit de polder naar de Schermerboezem en speelde daarmee een belangrijke rol in het regionale waterbeheer.
Het gebouw is een prachtig voorbeeld van 19e-eeuwse waterbouwkunde en industrieel erfgoed. Oorspronkelijk werkte het gemaal op stoom, maar in 1910 werd het omgebouwd tot een dieselgemaal. Veel van deze originele onderdelen werken nog steeds. In 1954 is de bemaling overgenomen door een elektrisch gemaal iets verderop, maar het oude gemaal bleef tot 1967 als reserve in gebruik en is daardoor volledig intact gebleven. In 2020 kwam er een nieuw elektrisch gemaal, direct naast het oude gemaal Beetskoog.
Iedereen welkom
Open Monumentendag is dé kans om het verleden tot leven te zien komen. Of je nu een geschiedenisfanaat bent of gewoon op zoek bent naar een leuk en leerzaam uitje: iedereen is welkom en de toegang is gratis. Kom langs en ontdek de verhalen achter onze waterwerken. Molens zijn doorgaans van 11:00-16:00 geopend. Let op: Bij de objecten is toiletbezoek niet mogelijk.