Veelgestelde vragen toepassing granuliet Saskerleidam

Laatste update: 20 november 2025

Het Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer (RAUM) voert momenteel een project uit in het Alkmaardermeer bij de Saskerleidam. Het project bestaat uit het creëren van een luwe zone aan de zuidzijde van de Saskerleidam om verdere erosie van de Saskerleidam te voorkomen. Ook wordt de luwe zone natuurvriendelijk ingericht, wat bijdraagt aan de ecologische waterkwaliteit van het Alkmaardermeer. Hieronder vindt u de veelgestelde vragen en antwoorden over de toepassing van granuliet. Ga voor meer informatie over het project naar de website van het RAUM: Oever- en natuurontwikkeling Saskerleidam - Projecten - Alkmaarder- en Uitgeestermeer. 

Wat is de rol van HHNK in het project?

Het hoogheemraadschap is vergunningverlener en toezichthouder. HHNK heeft onder aanvullende voorwaarden toestemming gegeven voor het aanleggen van een dam met daarin een kern van granuliet. HHNK is geen initiatiefnemer van het project. Vanwege de impuls voor de ecologische waterkwaliteit draagt HHNK financieel bij.

Wat is granuliet?

Granuliet is fijn materiaal dat ontstaat bij het breken van natuursteen. Het natuursteen betreft graniet afkomstig uit Schotland en een metamorfe zandsteen uit Noorwegen. Het natuursteen wordt gebroken om als toeslag voor asfalt en beton te dienen. Voor het asfalt en het beton zijn korrels met een minimale grootte nodig maar bij het breken ontstaat ook fijner materiaal als een restproduct. De korrels voor het asfalt en beton worden gewassen met water. In dit water bevindt zich fijn materiaal. Na het afscheiden van het water van het fijne materiaal blijft er granuliet over.

Waarom is er zoveel aandacht voor de toepassing van het granuliet?

Granuliet is elders in Nederland eerder op grote schaal toegepast om zandwinputten te verondiepen. Het verondiepen van diepe zandwinputten is ook een maatregel om de ecologische waterkwaliteit te verbeteren. Tijdens de uitvoering van de verondieping van deze zandwinplassen zijn er zorgen ontstaan over de aanwezigheid van polyacrylamide en de vorming van acrylamide. In de landelijke pers is veel aandacht besteed aan het gebruik van granuliet. Bij het scheidingsproces om het fijnste stof uit het waswater te verwijderen wordt een vlokmiddel (flocculant) gebruikt. Het vlokmiddel zorgt ervoor dat het fijne stof samenklontert en sneller bezinkt. Dit vlokmiddel bestaat uit polyacrylamide. De polyacrylamide kan mogelijk afbreken tot acrylamide dat als kankerverwekkend is aangemerkt. In reactie op alle media-aandacht en zorgen heeft het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzoeken laten uitvoeren. Op meerdere locaties zijn vele oppervlaktewater- en grondwaterbemonsteringen en laboratoriumanalyses uitgevoerd op zowel polyacrylamide als acrylamide. In geen van de monsters is polyacrylamide of acrylamide aangetoond boven de detectielimieten die onder de drinkwaternormen liggen. Ondanks de positieve uitkomsten van het onderzoek zijn de zorgen niet weggenomen en blijft er veel media-aandacht voor granuliet.

Wat is acrylamide voor stof?

Acrylamide is een stof die meestal ontstaat bij het roosteren van zetmeelrijke producten zoals (onder andere) aardappels, granen en koffiebonen. Het komt voor in voedingsmiddelen zoals patat, chips, brood, beschuit, koek, toast, ontbijtgranen en koffie. Acrylamide is vanwege de kankerverwekkende eigenschappen aangemerkt als zeer zorgwekkende stof. Voor voedselproducten en drinkwater zijn normen opgesteld voor acrylamide vanuit het oogpunt van volksgezondheid om de humane blootstelling aan deze stof te beperken. Acrylamide lost goed op in water maar het breekt ook snel af tot koolzuur (CO2) en ammonium (NH4). 

Waarom staat HHNK de toepassing van granuliet toe? 

HHNK had in eerste instantie dezelfde zorgen ten aanzien van granuliet en het mogelijk vrijkomen van acrylamide. Voor de waterkwaliteit is het namelijk onwenselijk dat acrylamide vrijkomt in het oppervlaktewater. Aan de andere kant is de bron van granuliet een schoon materiaal waarin het onwaarschijnlijk is dat andere verontreinigende stoffen aanwezig zijn zoals bijvoorbeeld PFAS (Poly- en perfluorakylstoffen) of PAK (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen). In bijvoorbeeld grond die wordt hergebruikt is de kans groter dat een verontreinigende stof over het hoofd wordt gezien. Vanwege de zorgen over acrylamide heeft HHNK de aanvrager verplicht om het granuliet te laten onderzoeken op de aanwezigheid van polyacrylamide en acrylamide voordat dit toegepast mocht worden in het Alkmaardermeer. Uit deze partijkeuring is gebleken dat de hoeveelheid polyacrylamide en acrylamide zo laag is dat het niet meetbaar is. Dat het niet analytisch is aangetoond geeft HHNK voldoende zekerheid dat het toepassen van granuliet niet leidt tot verontreiniging van het oppervlaktewater met acrylamide. Het granuliet voor de Saskerleidam is daarmee van kwaliteit die vrij toepasbaar is op het land en in oppervlaktewater. 

Mogen de werkzaamheden doorgaan? 

Ja, het maatwerkbesluit is hiervoor afgegeven door HHNK. We houden toezicht op de werkzaamheden. Het project maakt ook onderdeel uit van de te behalen KRW (Kaderrichtlijn Water)-doelen. HHNK heeft er dus ook belang bij dat het materiaal geen acrylamide uitloogt. 

Meet HHNK of er acrylamide vrijkomt in het water? 

Ja, de toezichthouders van HHNK controleren de werkzaamheden en nemen op verschillende momenten watermonsters tijdens de toepassing van het granuliet. Op 2 oktober 2025 zijn metingen gedaan aan de stofwolk die is ontstaan na een stormachtige wind. Bij geen van de metingen is acrylamide aangetoond boven de detectielimiet of de drinkwaternorm.

Hoe wordt voorkomen dat het granuliet zich door het hele meer verspreidt? 

De werkzaamheden met granuliet betreffen het maken van de dam waardoor een afgedamde baai is ontstaan. De dam wordt uiteindelijk bekleed met klei, een geotextiel, spoorballast en stortsteen en aan de binnenzijde een natuurvriendelijke oever met op de dam een grasmat. Met name de kleiafdekking op de granulietkern voorkomt dat het granuliet in direct contact met het oppervlaktewater staat.

Eind september en begin oktober 2025 is een deel van de granulietdam nog niet afgedekt. Waarom niet?

Er is vertraging opgetreden in de aanvoer van klei om de resterende granulietkern af te dekken. De huidige situatie is tijdelijk maar er wordt wel gekeken naar tijdelijke maatregelen.

Eind september en begin oktober 2025 is er een stofwolk in het water ontstaan. Is dit granuliet en is dat gevaarlijk?

We sluiten niet uit dat de stofwolk in het water granuliet bevat. Nog niet al het aangebrachte granuliet binnen het natuurontwikkelingsgebied was in oktober 2025 afgewerkt met klei. Door het ontbreken van het kleidek kan granuliet opwervelen als gevolg van golfslag en dus in suspensie in het oppervlaktewater gaan. De stofwolk kan ook afkomstig zijn van de aangebrachte klei. Om te bepalen of er in de stofwolk acrylamide aanwezig is, heeft HHNK op 2 oktober opnieuw controlemetingen uitgevoerd. Ook bij deze metingen is geen acrylamide aangetoond. Het stof zorgt wel voor tijdelijk minder zonlicht in het oppervlaktewater. Dat is een belemmering voor de ontwikkeling van de aquatische soorten. De stofwolk bevindt zich hoofdzakelijk in het afgedamde gedeelte dat uiteindelijk een natuurvriendelijke inrichting krijgt en gaat bijdragen aan een verbetering van de aquatische ecologie.

Wat wordt er gedaan om de vorming van de stofwolk tegen te gaan?

Het RAUM is verantwoordelijk voor het nemen van maatregelen. De stofwolk bevindt zich hoofdzakelijk in het afgedamde deel dat uiteindelijk verder wordt verondiept en natuurvriendelijk wordt ingericht. Via een opening tussen de nieuwe dam en de bestaande Saskerleidam kan de stofwolk zich ook verspreiden naar het Alkmaardermeer. Dit is een tijdelijk situatie maar voor de waterkwaliteit en waterorganismen (waterflora en -fauna) is de vertroebeling onwenselijk. De verwachting is dat medio maart 2027 de dam en de natuurvriendelijke zone gereed is. Om de vertroebeling tot die tijd te voorkomen brengt de aannemer zand uit het Alkmaardermeer aan op de nog niet definitief afgewerkte dam. Ook de opening naar het afgedamde gedeelte wordt verkleind of tijdelijk afgesloten. Om erosie van het opgebrachte zand te voorkomen wordt momenteel ook gewerkt aan een ontwerp voor een golfbreker van stortsteen. De golfbreker was nog niet voorzien in het oorspronkelijke ontwerp.

Wordt de volledige uitbreiding van Saskerleidameiland gemaakt van granuliet? 

Nee, alleen in de kern van de dam aan de buitenkant van het afgedamde gedeelte wordt granuliet toegepast. Het gedeelte achter de dam wordt opgevuld met bagger uit de omgeving, grotendeels uit het Uitgeester- en Alkmaardermeer zelf en uit de Zaan. Hierover zijn het hoogheemraadschap en het recreatieschap nog met elkaar in overleg. Ook hier geldt dat wij de bagger toetsen aan de geldende wetgeving en de te behalen KRW-doelen. De waterkwaliteit mag nooit verslechteren, alleen verbeteren.